Sejarah Menarik Rumah Rehat dan Halting Bungalow di Hulu Perak

OKlah, Atok teruskan lagi menghimbau kembali rumah-rumah rehat yang pernah tersergam di pekan-pekan dan bandar kita. Kali ini Atok bawa korang ke daerah Hulu Perak pula. Banyak cerita di sana. Atok terpaksa minta AI tolong Atok. Boleh diharap budak CGPT ini. Kuranglah sikit beban Atok. Teruskan mencari ilmu…..Wasalam. 

Pengenalan

Tanggapan bahawa Hulu Perak adalah "daerah buangan" kini semakin terhakis. Dengan pembangunan pesat dari segi fizikal dan mental, daerah ini telah mengalami perubahan yang setanding dengan daerah lain. Hulu Perak merupakan daerah terbesar di Negeri Perak dengan keluasan 656,044 hektar (6,563.5 km² atau 2,533 batu persegi), merangkumi 31.23% daripada negeri ini. Daripada jumlah ini, 446,000 hektar adalah hutan simpan kekal.

Terletak di utara Negeri Perak, daerah ini bersempadan dengan Thailand di utara, Kedah di barat, Kelantan di timur, dan Kuala Kangsar di selatan. Hulu Perak terdiri daripada tiga daerah kecil:

• Gerik (1,993 batu persegi)
• Pengkalan Hulu (142 batu persegi)
• Lenggong (398 batu persegi)

Daerah ini juga dibahagikan kepada 10 mukim: Gerik, Kerunai, Kenering, Temenggor, Belum, Pengkalan Hulu, Belukar Semang, Lenggong, Temelong, dan Durian Pipit.

Aktiviti ekonomi utama di Hulu Perak berasaskan pertanian, termasuk penanaman getah, kelapa sawit, serta aktiviti pertanian lain. Selain itu, sektor pelancongan juga semakin berkembang di daerah ini.

Hari ini, Hulu Perak merupakan destinasi pelancongan alam semula jadi terkenal, dengan tarikan seperti Royal Belum State Park, Tasik Temenggor, dan tapak arkeologi di Lenggong. Walaupun masih mengekalkan warisan sejarahnya, daerah ini kini lebih mudah diakses dengan kemudahan jalan raya moden serta pembangunan sektor pelancongan dan pertanian.

Sejarah Hulu Perak

Hulu Perak, sebuah daerah yang terletak di utara negeri Perak, kaya dengan sejarah panjang yang merangkumi zaman kerajaan Melayu lama, kolonial British, serta pembangunan moden. Kedudukannya yang strategik di sempadan Thailand menjadikannya lokasi penting dalam sejarah perdagangan, pertahanan, dan pentadbiran negeri Perak.

Hulu Perak dipercayai telah dihuni sejak zaman prasejarah, berdasarkan penemuan arkeologi di Lenggong yang kini diiktiraf sebagai Tapak Warisan Dunia UNESCO. Penemuan seperti rangka Perak Man dan artifak batu menunjukkan bahawa kawasan ini telah menjadi tempat tinggal manusia sejak lebih 11,000 tahun yang lalu.

Pada zaman Kesultanan Melayu Melaka, Hulu Perak menjadi sebahagian daripada negeri Perak dan didiami oleh masyarakat Melayu yang menjalankan aktiviti pertanian, perikanan, dan perdagangan. Sungai Perak berfungsi sebagai laluan utama bagi pergerakan penduduk dan perdagangan antara kawasan pedalaman dan pesisir pantai.

Hulu Perak pada asalnya adalah sebahagian daripada negeri Reman dan Negeri Reman pula adalah sebahagian daripada wilayah Pattani. Orang-orang Melayu Patani adalah mereka yang terawal mendiami dan membuka hutan di Hulu Sungai Perak. Oleh itu, Raja Reman menganggap kawasan Hulu Sungai Perak juga berada di bawah jajahan takluknya dan Raja Reman telah pergi ke Kelian Intan dan mengusahakan lombong bijih timah di sana. 

Pada tahun 1882, satu perjanjian telah dibuat antara kerajaan negeri Perak di bawah jajahan Inggeris dengan Tuan Jagung iaitu Raja Reman yang berada di bawah taklukan Siam. Perjanjian tersebut menyatakan kata sepakat untuk membuat sempadan baru di Bukit Nasha yang terletak kira-kira lima kilometer ke selatan pekan Gerik. Dari situlah Bukit Nasha mendapat nama sempena ayat “nak disahkan satu perjanjian”. 

Pada tahun 1899 pula, satu perjanjian baru dibuat bagi menentukan sempadan yang boleh diterima oleh orang Melayu di Hulu Perak. Sempadan baru itu terletak di Kerunai yang terletak di utara pekan Gerik. Di situ, terdapat beberapa batu tanda sempadan yang dibuat dengan simen berbentuk segi empat yang didirikan atas sempadan. Jarak antara setiap satu batu tanda itu adalah kira-kira satu km setiap satu.

Pada tahun 1909, Perjanjian Burney telah dibuat yang disempurnakan antara kerajaan Perak dengan kerajaan Siam. Dalam perjanjian itu, pihak Siam yang menguasai kerajaan Melayu Reman sejak tahun 1826 telah bersetuju untuk menyerahkan sebahagian besar Hulu Perak yang luasnya kira-kira 1,800 km persegi kepada kerajaan Negeri Perak. Nasib kerajaan Melayu Reman agak malang. Setelah kematian Tuan Jagung, kerajaan Siam terus memansuhkan pemerintahan beraja ke atasnya dan dengan itu berakhir sebuah kerajaan Melayu Reman yang memerintah sebahagian daripada Hulu Perak dan sebahagian Hulu Patani yang dahulunya di bawah pemerintahan kerajaan Melayu Patani.

Sejak penyerahan itu, daerah Hulu Perak yang rata-rata didiami oleh orang Melayu Patani dan bertutur dialek Melayu Patani bebas daripada cengkaman Siam. Namun kemerdekaan Hulu Perak bukanlah bermakna mereka terlepas daripada cengkaman penjajah lain. Selepas terlepas dari cengkaman siam, kini mereka berada pula di bawah pemerintahan Inggeris pula yang rakus mengaut khazanah hutan yang berharga di hutan belantara di kawasan tersebut.  

Pada era kolonial, British mula membangunkan sistem pentadbiran di Hulu Perak dengan menempatkan pegawai daerah di Grik dan Lenggong. Mereka turut membuka ladang getah serta melaksanakan sistem ekonomi berasaskan perlombongan bijih timah, terutama di kawasan seperti Tomo dan Jakat. Namun, sistem pengangkutan di Hulu Perak masih sukar pada awal abad ke-20, dengan perjalanan ke kawasan ini perlu dilakukan melalui bot atau menunggang gajah.

Selepas kemerdekaan Malaya pada tahun 1957, Hulu Perak mula mengalami pembangunan lebih pesat. Projek infrastruktur utama seperti Empangan Temenggor dibina pada tahun 1970-an, yang akhirnya membentuk Tasik Banding, salah satu tasik buatan terbesar di Malaysia.

Rentetan Peristiwa Bersejarah di Hulu Perak: Cabaran, Tragedi, dan Lawatan Diraja

Sejarah daerah Hulu Perak sarat dengan pelbagai peristiwa penting yang menggambarkan cabaran pengangkutan, ancaman hidupan liar, serta lawatan diraja yang pernah berlangsung di kawasan ini. Di Hulu Perak juga ada tiga buah rumah rehat iaitu di Lenggong, Kuala Kenering, dan Janing. Halting Bungalows di  Hulu Perak dalam tahun 1893, iaitu di Kota Tampan.

Terdapat beberapa catatan sejarah mengenai Rumah Rehat dan Halting bungalows di daerah ini suatu masa dahulu:

1920: Residen Menghadapi Kesukaran di Hulu Perak

Residen J. P. Rodger pernah mengalami kesulitan ketika menjalankan tugas pemeriksaan di Hulu Perak. Dalam perjalanan ke Lenggong, beliau terpaksa bermalam di sebuah banglo inap kecil yang hanya mempunyai dua bilik di tebing sungai. Tanpa sebarang makanan dan dikelilingi pengungsi banjir, keadaan menjadi lebih mencabar apabila paras air meningkat hingga ke bumbung rumah kedai dan balai polis di pekan berdekatan.

1923: Kesukaran Pengangkutan dan Potensi Perlombongan

Pada tahun 1923, perjalanan ke Hulu Perak masih dianggap sukar dan mahal. Disebabkan keadaan geografi yang mencabar, kerja-kerja di daerah ini kurang digalakkan. Namun, Hulu Perak menyimpan potensi besar dalam perlombongan, dengan emas ditemui di Tomo dan deposit timah dijangka banyak terdapat di kawasan sekitar. Galena juga telah ditemukan di Jakat, berhampiran Lambu Halting Bungalow, menjadikan kawasan ini bernilai untuk diterokai.

1932: Tragedi Amukan Gajah Kulop Bintang

Salah satu peristiwa paling tragis dalam sejarah Hulu Perak berlaku pada tahun 1932, apabila seekor gajah jinak bernama Kulop Bintang tiba-tiba "naik minyak" dan membunuh gembalanya di sebuah lembah Sungai Perak, utara Grik. Haiwan itu menjadi ancaman besar kepada penduduk sekitar, memaksa Encik Churchill bergegas ke Grik dengan rakit untuk mendapatkan senapang berkuasa tinggi.

Pada malam pemergiannya, Kulop Bintang menyerang banglo inap yang diduduki beberapa lelaki, memecahkan dinding dan merosakkan perabot jati. Dalam kekacauan itu, tiga lelaki melarikan diri ke hutan, namun seorang daripadanya maut selepas dikejar oleh gajah tersebut.

Keesokan harinya, Encik Churchill menjejaki Kulop Bintang sepanjang hari sebelum akhirnya menamatkan amukan haiwan itu di Kuala Temenggor ketika matahari terbenam. Sebelum mati, Kulop Bintang telah membunuh lima orang, menjadikan insiden ini antara tragedi hidupan liar paling dahsyat di Hulu Perak.

1941: Lawatan Diraja ke Kuala Temenggor

Pada 19 Ogos 1941, Y.A.M. Raja Di-Hilir berlepas ke Grik untuk merasmikan pembukaan sebuah masjid baharu di Temenggor, sebuah perkampungan Melayu terpencil berhampiran sempadan Perak. Lawatan ini melibatkan perjalanan mencabar, termasuk menggunakan bot bermotor dan menunggang gajah.

Setibanya di Grik, rombongan diraja yang diiringi Pegawai Daerah Hulu Perak, Encik Ross, menaiki bot ke Kampung Bersia sebelum meneruskan perjalanan ke Kuala Temenggor dengan menunggang gajah. Mereka dijangka tiba di Kuala Temenggor pada jam 5.00 petang dan bermalam di Halting Bungalow sebelum meneruskan perjalanan ke destinasi terakhir pada keesokan harinya.

Penduduk kampung begitu teruja menantikan kunjungan baginda, dan satu program khas telah disusun untuk meraikan kedatangan tetamu diraja. Lawatan ini bukan sahaja mencerminkan hubungan erat antara pihak istana dan rakyat, tetapi juga menggambarkan cabaran logistik dalam menghubungkan kawasan pedalaman di era tersebut.

Hulu Perak menyimpan pelbagai sejarah yang menggambarkan kesukaran kehidupan dahulu, eksplorasi sumber alam, ancaman hidupan liar, serta peranan institusi diraja dalam membangunkan kawasan luar bandar. Peristiwa-peristiwa ini menjadi sebahagian daripada warisan berharga yang terus dikenang sehingga kini.

1/2 Peta lama negeri Perak pada tahun 1901 yang menunjukkan lokasi Rumah Rehat dalam daerah Hulu Perak Singkatan R.H merujuk kepada Rest House (Rumah Rehat).

2/2 Peta lama negeri Perak pada tahun 1901 yang menunjukkan lokasi Rumah Rehat dalam daerah Hulu Perak Singkatan R.H merujuk kepada Rest House (Rumah Rehat).