Rabu, 7 Ogos 2024

Kisah Penglibatan Tunku Kudin dan Syed Zin di Selangor

Assalamualaikum semua. Semoga kita semua dalam lindungan rahmat daripada Allah SWT. Selawat dan Salam buat Baginda Rasulullah SAW, Nabi, Rasul serta Penghulu sekalian Nabi dan Rasul dan para sahabat dan semua umat Islam dahulu kini dan selamanya. 

Kali ini Atok nak bercerita tentang orang dulu-dulu kat Selangor ini. Kisah anak-anak raja yang tak ambil pengajaran tentang orang-orang kafir yang terus terang membenci Islam serta akan sedaya upaya berusaha sehingga orang-orang Islam tunduk dan patuh kepada perintah mereka. Kisah golongan istana yang mementingkan periuk nasi serta habuan dunia sehingga sanggup menumpahkan darah sesama keluarga dan umat seagama. Mereka begitu mudah jatuh ke perangkap musuh-musuh Allah yang senantiasa mencari peluang untuk menjajah. Betapa ada di antara mereka yang mencintai kehidupan ala Barat yang menyesatkan. Mereka meraikan kemodenan yang bercanggah dengan peradaban Islam. Namun ada juga antara lawan mereka yang jumud serta sempit pemikiran; tidak dapat menerima perubahan walaupun perubahan yang baik bagi masyarakat serta agama Islam. 

Istilah Ali-Baba juga bukanlah suatu konsep perniagaan yang baharu, tetapi telah lama diamalkan oleh mereka ketika itu; mencari jalan mudah untuk keuntungan yang sedikit walaupun kesannya begitu mendalam kepada bangsa dan negara. Sama-samalah kita mengambil pengajaran daripada kehidupan mereka yang silam. Namun, siapapun jua mereka, mereka tetap hamba Allah yang masih beriman kepada Allah dan Rasul. Maka amatlah salah kalau kita menilai mereka sedangkan Allah masih menyayangi mereka. Biarlah salah silap mereka itu menjadi sempadan buat kita agar sejarah tidak berulang kembali. Kita doakan agar roh-roh mereka dicucuri rahmat oleh Allah Yang Maha Mengasihani. Siapa kita untuk menjadi hakim kepada mereka? 

Kali ini Atok nak fokuskan cerita Atok hanya tentang dua orang tokoh penting yang  pernah mewarnai sejarah negeri Selangor. Mereka bukan anak jati Selangor tetapi berkhidmat untuk kemakmuran negeri Selangor yang tercinta. Mereka yang Atok maksudkan adalah Tunku Kudin dari Kedah dan Syed Zin dari Pulau Pinang. Okaylah. Atok mengaku sudah banyak cerita tentang mereka dalam internet, sama ada pro atau kontra. Tapi perspektif cerita Atok ini tak sama dengan cerita-cerita oleh pengarang lain. Atok bukan karang cerita, Atok cuma melaporkan sejarah yang berlaku sekitar mereka. Baik atau buruk mereka ini bukan Atok yang jadi hakimnya. So, kalau korang berminat, bacalah sampai akhir penulisan Atok ini. Mungkin ada manfaatnya yang boleh korang ambil. Lagipun, ini cerita Sejarah. Cerita perihal orang yang dah lama mati. Paling kurangpun, bacakanlah surah Alfatihah, doakanlah buat roh mereka. Itupun kalau korang sudi. Wallahualam.

Pembesar-pembesar Selangor yang dirakam bersama pengiring dan anggota polis di Klang pada 3 April 1874. Duduk di sebelah kiri adalah Raja Ismail bin Raja Abdullah, yang telah diberi kuasa untuk mentadbir Klang. Duduk di sebelah kanan adalah Tengku Ziauddin ibni Sultan Zainal Rashid Al-Mu'adzam Shah I (Tengku Kudin) dari Kedah, yang ketika itu mentadbir Langat. Di sebelah kiri Tengku Kudin adalah setiausahanya, Syed Zin bin Mohammed Puteh al-Habshi.

A. Tunku Ziauddin ibni alMarhum Sultan Zainal Rashid al-Mu'azzam Shah (Tunku Kudin)

Tunku Kudin dikatakan Pembesar Melayu pertama yang berkaca mata


1. Pengenalan

Tunku Kudin, juga dikenali sebagai H.H. Tunku Zia ud-din ibni al-Marhum Sultan Zain al-Rashid al-Mu'azzam Shah, dilahirkan pada tahun 1835 di Georgetown, Pulau Pinang. Beliau merupakan anak kelima daripada isteri kedua.  Beliau merupakan anak kepada Sultan Zainal Rashid Al-Mu'adzam Shah I (Sultan Kedah ke-23) dan Wan Maheran/Wan Masheran Wan Mohd Sidek dan mendapat pendidikan swasta di Melaka.  

Adik-beradik Tunku Ziauddin termasuk tokoh-tokoh terkenal seperti Sultan Ahmad Tajuddin Al-Mukarram Shah ibni Sultan Zainal Rashid, Sultan Kedah ke-24, Tunku Puteri, Raja Muda Kedah Tunku Yaakob, Tunku Yusof, dan Tunku Rahimah. Beliau juga mempunyai saudara tiri, Tunku Baduddin ibni Sultan Zainal Rashid al-Muadzam Shah. 

Tunku Ziauddin menjalani kehidupan yang bermakna dan berkhidmat, memegang pelbagai jawatan penting sepanjang hayatnya. Tunku Kudin memegang pelbagai gelaran sepanjang hayatnya. Beliau dilantik sebagai Timbalan Gabenor Kedah dan dilaburkan dengan gelaran Phra Kedah Isvarindra oleh Raja Siam pada tahun 1855. Beliau telah dilantik sebagai Waris Rupa dan dilaburkan dengan gelaran Raja Muda pada tahun 1860, tetapi telah dilucutkan gelaran ini pada tahun 1873. Penghormatannya termasuk menjadi Pemerintah Darjah Mahkota Siam pada tahun 1872.  Beliau berkhidmat sebagai Yamtuan Selangor dari 1868 hingga 1877 dan sebagai Yang Dipertua Majlis Negeri Selangor dari 1876 hingga 1877. Beliau kemudiannya dinaikkan pangkat oleh Raja Siam kepada gelaran Phraya Yudhakarakusara Bahulpayuharaksha Voraditya Visithirampara Purihara Parammanartha Rajayuthara pada tahun 1879. 

Tunku Kudin telah berkahwin empat kali. Isteri pertama beliau ialah Y.M. Sharifah Tam binti Sayyid Ahmad, yang dikahwininya di Kedah. Isteri kedua beliau ialah Y.A.M. Raja 'Arfah binti al-Marhum Sultan Sir 'Abdul Samad  yang dikahwininya di Kuala Selangor pada tahun 1868 Isteri ketiganya ialah Y.M. Tengku Ngah binti al-Marhum Tengku 'Abdu'llah bin al-Marhum Sultan 'Abdu'l-Rahman, Yang di-Pertuan Muda Trengganu. Isteri keempatnya adalah seorang wanita Belanda.

Tunku Ziauddin mempunyai beberapa orang anak hasil perkahwinannya. Puteri baginda, Tengku Ampuan Maharum, berkahwin dengan Sultan Sir Ala'uddin Sulaiman Shah Selangor, dan dikurniakan empat orang anak, termasuk Sultan Musa Ghiatuddin Riayat Shah, Sultan Selangor ke-7. 

Tunku Muhammad Bahadur Shah, adalah seorang tokoh terkenal, berkhidmat sebagai Ketua Polis Negara dari 1889 hingga 1907 dan sebagai pembantu kepada Sultan dari 1905 hingga 1913. Beliau juga seorang ahli sejarah amatur dan bibliophile.

Anak-anak Tunku Ziauddin yang lain termasuklah Tunku Mariam, yang berkahwin dengan Sultan Zainal-Rashid Mu’azzam Shah II Kedah, dan kemudiannya Tunku Kasim ibni Sultan Ahmad Taj ud-din Mukarram Shah. Anak bongsunya, Tunku Haidar Ali Shah, memegang jawatan di Kedah, termasuk Ketua Daerah Klian Intan dari 1910 hingga 1915.

Tunku Ziauddin meninggal dunia pada 25 Mei 1909, di Gelugor, Pulau Pinang pada usia 73-74 tahun.  Baginda dikebumikan di Tanah Perkuburan Diraja di Langgar, Beliau meninggalkan legasi hingga ke hari ini, terutamanya  kerana beliau ialah datuk kepada Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj, Perdana Menteri Malaysia yang pertama.

2. Penglibatan Tunku Kudin dalam Perang Klang

Pada bulan Jun tahun 1868, Tengku Kudin telah berkahwin dengan Raja Arfah, puteri Sultan Sir Abdul Sammad Riayat Shah. Sebelum perkahwinan ini, Tunku Kudin sudah beristeri semasa menjadi Raja Muda di Kedah. Setelah perkahwinan tersebut, Sultan Abdul Samad melantik Tunku Kudin sebagai Wizurai (Yamtuan) kerajaan Selangor pada 26 Jun 1868, memberikan beliau kuasa dan tanggungjawab dalam pemerintahan negeri Selangor.

Ketika itu perang tercetus antara Raja Mahadi dengan Raja Abdullah bin Raja Jaafar, yang dikenali sebagai Perang Kelang. Sultan Abdul Samad turut melantik Tunku Kudin sebagai pentadbir daerah Langat, dan Tunku Kudin berusaha untuk menjadi pendamai dalam konflik tersebut. Walau bagaimanapun, usaha Tengku Kudin ditolak oleh Raja Mahadi yang tidak dapat menerima Tengku Kudin kerana beliau dianggap sebagai orang dagang. Tambahan pula, putera-putera Sultan Abdul Samad iaitu Raja Kahar, Raja Musa, dan Raja Ya'akub, serta Orang Besar Selangor, Dato' Bandar Langat, juga tidak berpuas hati dengan kuasa yang diberikan kepada Tengku Kudin.

Sedar akan status dirinya yang asing bagi keluarga diraja Selangor, Tunku Kudin telah meminta Almarhum Sultan Abdul Samad, bapa mertua beliau untuk memberikannya surat kuasa agar beliau tidak dipandang sepi oleh semua orang yang terlibat. Surat kuasa yang diberikan kepada Tengku Kudin berbunyi:

"Pada Hijrah Nabi Sallallahu 'alaihi wasallam 1285, pada hari Arba', 5 Rabiulawal, beta Sultan Abdul Samad ibni Tengku Abdullah yang bersemayam di atas takhta Kerajaan Selangor di Bandar Temasya telah mengurniakan surat ini kepada Tunku Dhiauddin ibni al-Marhum Sultan Zainul Rasyid iaitu telah menjadi anak (menantu) kita. Kita menyatakan kepada sekalian anak raja, Orang-orang Besar dan sekalian rakyat yang diam dalam perintah kita bahawa kita telah menyerahkan negeri ini dan jajahan takluknya kepada anak kita Tunku Dhiauddin supaya diperintah dan dimajukannya bagi faedah kita dan putera-putera Raja Musa, Raja Kahar dan Raja Ya'akub dan juga bagi faedah sekalian rakyat negeri ini, supaya sekalian mereka itu menerima keadilan dalam serba perkara. Kita telah memberi kuasa kepada anak kita Tunku Dhiauddin boleh berbuat sebarang apa yang boleh memajukan negeri kita dan yang mendatangkan faedah kepada kita."

Surat kuasa ini memberi kuasa penuh kepada Tunku Kudin untuk memerintah dan memajukan negeri Selangor demi kepentingan Sultan Abdul Samad, putera-putera baginda, dan seluruh rakyat. Tambahan pula beliau boleh membuat keputusan dalam apa-apa tindakan diplomatik dengan pihak ketiga. Tunku Kudin dilantik oleh Sultan Abdul Samad sebagai Wakil Mutlak baginda, dengan tugas utama untuk menyelesaikan peperangan antara Raja Mahadi dan Raja Ismail (anak Raja Abdullah). 

Namun, pelantikan ini menimbulkan ketidakpuasan hati dalam kalangan beberapa pihak di Selangor, mencetuskan ketegangan yang lebih besar dalam situasi yang sudah tegang. Pada bulan Oktober 1869 beliau mengutus surat kepada Raja Mahadi, menyatakan kedatangannya untuk mendamaikan perselisihan antara Raja Mahadi dengan Raja Ismail. Namun, cadangan Tunku Kudin ini tidak diterima oleh Raja Mahadi, yang menolak usaha perdamaian tersebut. Sikap keras Raja Mahadi ini dimaklumkan oleh Tengku Kudin kepada Sultan Abdul Samad, yang memperlihatkan bahawa Raja Mahadi tidak mempunyai niat untuk mencapai penyelesaian damai. Tunku Kudin tersinggung dengan penolakan dan ketidakpuasan yang diterimanya, Penolakan ini seterusnya memperkuatkan tekad Tunku Kudin untuk terus menyokong Raja Ismail dan menentang Raja Mahadi dalam Perang Klang. 

Pada tahun 1869, Raja Ismail, dengan bantuan Raja Sulaiman bin Raja Hasan dari Sungai Raya, melancarkan serangan ke atas Raja Mahadi. Gabungan angkatan ini menyerang Raja Mahadi di Klang. Dengan itu, Sultan Abdul Samad menghantar 200 orang ke Klang untuk membantu angkatan Tunku Kudin. Tunku Kudin melancarkan serangan ke atas kubu Raja Mahadi. Sementara itu, Tunku Kudin menyekat bekalan makanan kepada Raja Mahadi dan perniagaan bijih timah di antara Klang dengan pihak luar. Dalam serangan itu, Tunku Kudin dibantu oleh pasukan di bawah pimpinan De Fontaine. De Fontaine membedil kubu Raja Mahadi di atas Bukit di Klang. Peperangan berlarutan hingga tahun 1870. Pada tahun 1870, Raja Mahadi akhirnya tidak dapat mengatasi angkatan Tengku Kudin dan meninggalkan kubunya di Klang; manakala kubunya di Kuala Selangor pula pada tahun 1871 dalam konflik antara Raja Mahdi dan Tunku Kudin. 

Faktor utama dalam peralihan ini ialah rancangan kreatif penasihat tentera Eropah Tunku Kudin, De Fontaine, bekas tentera laut Perancis. De Fontaine mencetus idea untuk memuatkan carronade seberat 18 paun ke atas kereta luncur sementara, yang ditarik oleh tenteranya ke atas cerun curam yang menghadap ke kubu Raja Mahdi di Klang. Tembakan yang terhasil daripada bateri improvisasi ini telah mengubah keseimbangan kuasa di medan perang, akhirnya membawa kepada kemenangan yang menentukan untuk Tunku Kudin menentang Raja Mahdi.

Namun demikian pada tahun 1872, Raja Mahadi datang lagi dengan kali ini beliau mendapat sokongan daripada Raja Muda Musa, Raja Kahar, Raja Berkat (Panglima Raja Selangor), Raja Mahmud Kapak Cina (anak Raja Berkat), Raja Itam (pembesar Sabak Bernam), Raja Ali (pembesar Jeram), Raja Asal, Syed Mashhor, Panglima Kanting, Imam Perang Berantai, Panglima Tanggong dan Chong Chong (salah seorang pemimpin Kongsi gelap Cina). Angkatan Raja Mahadi ini berjaya menguasai Kuala Selangor dan Klang.

Perbuatan paling tadah ipar duainya dari kalangan anak-anak Sultan Abdul Samad meletakkan Tunku Kudin dalam keadaan sentiasa bersiap siaga dan berwaspada. Beliau tidak akan meninggalkan kubunya tanpa diiringi minimum 40 orang tentera upahannya, termasuk tukang masak dan penguji makanan beliau sendiri ekoran ketakutan dibunuh atau diracun.

Namun begitu angkatan Tunku Kudin yang mendapat bantuan Yap Ah Loy dan orang Pahang menyerang balas pada tahun 1873. Dengan bantuan bendahara Pahang, segerombolan tentera Pahang turun ke Selangor membantu Tunku Kudin. Pada 08 November 1873,  Tunku Kudin berjaya menewaskan Raja Mahadi dan menawan Kuala Selangor, kubu pertahanan Raja Mahadi.  Raja Mahadi telah dikalahkan dan berundur. Tunku Kudin telah menawan kota Raja Mahadi di Klang dan menjadikan ia sebagai tempat kediaman beliau hingga ke tahun 1898. Pada tahun 1899 meriam-meriam di kota Raja Mahadi ini telah dipindahkan untuk menghiasi Istana Mahkota Puri yang terletak di tapak Istana Alam Shah, Klang sekarang.

Ketua Audit Negeri-negeri Selat, Irving dan rombongannya melawat kubu Kudin yang sedang dalam pembaikan ketika itu menggambarkan: 
Kubu itu mempunyai tiang bendera dengan bendera merah putih yang mengandungi bintang putih, yang menjadi standard bagi pemerintah Selangor. Kudin menerima Irving dan rombongannya, diiringi oleh pegawai Eropah dan pengawal kehormatan sepoy.  Sepoi terdiri dari pelbagai latar belakang, termasuk India Selatan, Benggali, Peranakan, dan Melayu, tetapi mereka lusuh dan kotor.

Kudin seorang yang menawan dan berbudi bahasa, tetapi juga licik. Dia meminta Irving menggesa Sultan memanggil kembali anak-anaknya, Raja Musa dan Raja Yakob, yang tinggal di Kuala Selangor. Bagaimanapun, dia tidak mahu mendedahkan bahawa itu adalah ideanya sendiri, dan meminta Irving mengemukakannya sebagai pandangannya sendiri. Ini hanyalah satu contoh sifat licik Kudin, kerana dia sering berusaha untuk mengekalkan sifat tidak bersalah sambil memanipulasi orang lain untuk mencapai matlamatnya.

Syed Zin, penasihat dan pembantu eksekutif Kudin, memainkan peranan penting semasa lawatan itu. Dia membawa masuk bala bantuan baru untuk garrison dan ditugaskan untuk menangani seorang ketua Melayu yang berpaling tadah yang didakwa telah menyertai pihak Mahdi. Zin juga bertanggungjawab untuk menjelaskan dan membetulkan perlakuan kasar terhadap banduan. Kepentingan beliau yang semakin meningkat sebagai penasihat dan pembantu eksekutif kepada Kudin terbukti semasa lawatan Irving, Ketua Audit Negeri-negeri Selat.

Irving berminat untuk membincangkan kewangan Kudin, tetapi Kudin mengelak. Bagaimanapun, Syed Zin datang menyelamatkan dengan menghasilkan lejar yang menunjukkan hasil yang diperoleh daripada import candu dan eksport bijih timah, yang membantu menjelaskan keadaan kewangan Kudin. Pejabat itu sendiri dilengkapi dengan gaya Eropah, dengan meja dan kerusi persegi, dan bangku kayu di sepanjang dinding.

Akhir sekali, perlu diingatkan bahawa Kudin mungkin telah memelihara anjing sebagai cara untuk memaklumkannya kepada mana-mana penceroboh yang mungkin datang pada waktu malam, dan dia juga mengambil langkah berjaga-jaga terhadap keracunan. Ini menunjukkan bahawa di sebalik pesona dan budi bahasanya, Kudin masih mementingkan keselamatan dan kesejahteraan dirinya.

Ketegangan kini semakin meningkat antara Sultan Selangor dan Tunku Kudin. Sultan bimbang dengan laporan bahawa Kudin meminjam sejumlah besar wang tanpa kebenaran baginda untuk membiayai usaha perang. Keputusan Kudin mengenakan sekatan di pantai Selangor, bertujuan menghalang bekalan daripada sampai kepada penyokong Raja Mahdi, memburukkan lagi keadaan. Sekatan itu menyebabkan penurunan hasil di gudang kastam Sultan, yang merupakan kebimbangan penting bagi Sultan. Akibat hubungan yang tegang itu, Kudin tinggal jauh dari Jugra selama dua tahun (1872-74), ketika perang masih berlangsung. Hal ini membawa kepada keraguan British sama ada Kudin masih mengekalkan keyakinan dan muhibah Sultan.

Tunku Kudin yang mempunyai hubungan rapat dengan British di Negeri-negeri Selat memberikan pihak British satu peluang untuk mempergunakan hubungan ini bagi mempengaruhi sultan Selangor. British secara tidak langsung memihak kepada Tunku Kudin di dalam peperangan ini. Hubungan yang baik antara Tunku Kudin dengan pegawai Inggeris telah memberikan keuntungan kepada Tunku Kudin. Sir Andrew Clarke telah memerintahkan kepada saudagar-saudagar negeri Selat supaya tidak membantu Raja Mahadi dalam perang Klang. 

Percubaan British untuk menabalkan kembali Tunku Kudin sebagai Yamtuan Selangor. British dan Ketua Audit Negeri-negeri Selat, Irving percaya Tunku Kudin berpotensi membawa kestabilan di Selangor, sama seperti pemimpin bijak dan bijak yang mereka dukung di Johor. Konfrontasi berlaku antara British dan Sultan Selangor. Sultan enggan memindahkan kuasa kepada Tunku Kudin, dengan alasan keperluan untuk berunding dengan pembesarnya. Bagaimanapun, wakil British, Birch menuntut tindak balas segera dan mengancam akibat yang serius jika Sultan tidak mematuhinya. 

Dua pegawai British, Birch dan Irving, menaiki bot meriam dan pergi menemui Sultan, yang bersemayam di Langat. Sultan terpaksa bertemu dengan mereka dalam perjalanan ke Langat, di mana mereka menuntut baginda melantik Tunku Kudin sebagai wizurainya tanpa sebarang pemeriksaan atau kawalan. Sultan memohon alternatif, mencadangkan Tunku Kudin dikawal oleh sebuah majlis. Walau bagaimanapun, pegawai British menolak permintaan ini, menegaskan bahawa Tunku Kudin mesti dilantik tanpa berlengah-lengah atau dikawal. Muncung meriam bot perang British, "Teazer" diletakkan menghala ke  istana, dan Sultan terpaksa menyerah dan memindahkan kuasa kepada Tunku Kudin. Sultan akhirnya tunduk kepada tuntutan British, dan peristiwa ini menandakan titik perubahan penting dalam sejarah Selangor.

Pada tahun 1874, Raja Mahadi berlindung di Singapura. Raja Mahadi terus merancang menawan kembali Klang. Dalam pada itu pemerintah British menawarkan beliau elaun sebanyak $350.00 sebulan supaya menamatkan perjuangan beliau. Tawaran ini ditolak oleh Raja Mahadi hingga mengakibatkan beliau dipenjarakan di Singapura. Kemudiannya beliau dibebaskan kerana British tidak mempunyai bukti kukuh untuk menahannya. Gabenor Negeri-negeri Selat telah menawarkan Raja Mahadi pulang ke Klang, tetapi tidak diperkenankan oleh Sultan Abdul Samad. Perbalahan dengan Sultan jauh daripada memulihkan keamanan di Selangor. Melihat dan memahami keadaan ini, Andrew Clarke terpaksa menghentikan rancangan British untuk mempengaruhi sultan Selangor untuk sementara.

Sultan mula bimbang dengan keselamatan negeri dan meminta Sir Andrew Clarke untuk membantu. Dengan permintaan itu, Andrew Clarke melantik seorang peguam dari Singapura bernama J.G. Davidson sebagai Residen British Selangor yang pertama. Pejabat Tanah Jajahan pada mulanya teragak-agak untuk meluluskan James Davidson sebagai Residen Selangor kerana kepentingan perniagaannya yang besar dan hutang yang terhutang kepadanya oleh Tunku Kudin dan kerajaan baharu. Walaupun begitu, Davidson berusaha bersungguh-sungguh untuk bekerjasama rapat dengan Kudin, malah berkhidmat sebagai penasihat dan pembantu kepadanya. 

Walau bagaimanapun, menjelang akhir tahun 1874, "salah faham yang serius" timbul antara Davidson dan Tunku Kudin, yang menyebabkan Davidson menulis surat kepada Tunku Kudin dari Singapura, menyatakan bahawa dia tidak akan bekerja dengannya lagi. Kejadian ini berkemungkinan melibatkan pertikaian kewangan, dan Syed Zin akhirnya dihantar untuk menyelesaikan isu tersebut.

Akhirnya, Davidson dilantik sebagai Residen Selangor, dan dia membawa Tunku Kudin bersamanya ke Kuala Langat untuk bertemu dengan Sultan. Pertemuan ini menandakan permulaan era baharu dalam sejarah Selangor, dengan Davidson memainkan peranan penting dalam membentuk masa depan negeri itu. Beliau diterima baik oleh pembesar Selangor kerana beliau merupakan sahabat karib Tunku Kudin. 

Tunku Kudin mendapat reputasi baik dan buruk dengan mengalahkan pemberontak menentang Sultan. Beliau telah dicalonkan oleh Sultan untuk mempengerusikan mahkamah bagi membicarakan lanun-lanun yang ditangkap, disabitkan serta dijatuhkan hukuman. Namun kemenangan Tengku Kudin tidak disenangi oleh keluarga diraja Selangor. Keengganan tentera Pahang untuk pulang serta tindakan orang Pahang memungut cukai sebagai pampasan atau upah perkhidmatan daripada Klang telah memburukkan nama Tunku Kudin di mata sultan Selangor. Walaupun Tengku Kudin masih dikekalkan sebagai Yamtuan di Selangor, terdapat pihak yang tidak berpuas hati dengan kedudukannya. Tunku Kudin, yang telah berjaya menjalinkan persahabatan dengan pihak berkuasa di Singapura, amat dibenci oleh orang Melayu Selangor. 

Kedudukannya juga menimbulkan rasa cemburu anak-anak Sultan. Antara tuduhan yang dilemparkan adalah bahawa Tengku Kudin merupakan tali barut kepada Inggeris kerana beliau terus memegang kuasa di Selangor walaupun British sudah meletakkan Residen di sana. Mereka mendakwa bahawa Tengku Kudin sengaja berlagak baik dan menjadi hero dengan campur tangan dalam Perang Klang semata-mata untuk mendapatkan kepercayaan British. 

PERAYAAN DI KLANG PADA TAHUN 1876. "Hari Raya" Melayu, seharian kelihatan letih, pokok pisang, pokok palma, dan arbors berbunga yang menghiasi jalan-jalan, dan belulang kerbau yang dipamerkan di kebanyakan rumah makan. Apabila acara perlumbaan bot itu selesai, hari sudah agak gelap, dan masa untuk bersiap sedia untuk jamuan makan malam yang diberikan oleh Residen bagi menghormati H.H. Tunku-Dia-Udin. Jalan dari Kubu, di mana Yang Teramat Mulia perlu lalui, diterangi, dan di kedua-dua belah anak tangga menuju ke Residensi telah ditempatkan Pengawal Polis. Ketika Yang Amat Mulia menaiki anak tangga, diiringi oleh Encik Syed Zin dan Ketua-Ketua Tanah Melayu dan Saudagar Cina, seluruh tempat itu diterangi dengan cahaya biru, yang memberikan rupa pemandangan cahaya bulan. Yang Teramat Mulia telah diterima oleh Residen dan Pegawai-pegawai lain, dan memasuki melewati Pengawal, yang menyerahkan senjata ketika dia mendekat. Makan malam, yang merupakan satu yang paling mewah, telah dilakukan dengan penuh keadilan, dan diikuti dengan pelbagai ucapan.

Tunku Kudin kekal sebagai tokoh penting di Selangor, tetapi British berminat untuk menguji reaksinya terhadap idea untuk menggabungkan Perak dan Selangor. Mereka percaya bahawa Tunku Kudin akan menyokong penggabungan itu, kerana dia mungkin akan mendapat manfaat daripadanya. Ini merupakan satu perkembangan yang ketara, kerana pengaruh dan reputasi Tunku Kudin masih dirasai di Selangor. Pada tahun 1877, Tunku Kudin telah dilantik sebagai Yang Dipertua Majlis Negeri Selangor, tetapi kepimpinannya tidak membuahkan hasil yang diinginkan. Ketidakhadirannya yang kerap kerana sering  ke Kedah, menyumbang kepada kegagalan majlis itu. 

Tunku Kudin melepaskan jawatannya sebagai Yamtuan pada pertengahan 1878. Tunku Kudin disingkirkan oleh British apabila British merasakan penglibatan beliau dalam pentadbiran Selangor akan menyebabkan konflik Perang Saudara  berterusan. Persaraan Kudin telah ditangguhkan selama sembilan bulan. Penasihat Gabenor mengumpul maklumat tentang masa lalu Tunku Kudin.  Tunku Kudin akhirnya bersetuju menerima pencen $500/bulan untuk dirinya dan $200/bulan untuk Raja Arfah dibayar oleh kerajaan Selangor, dengan syarat pencen itu akan diteruskan kepada puterinya Tunku Marhum selepas kematian Raja Arfah. Selain itu, Tunku Kudin telah diberi bon kerajaan sebanyak $30,000 untuk dibayar balik dalam tempoh beberapa tahun akan datang.

Nama Tunku Kudin diabadikan pada nama sebatang jalan raya di Klang seperti dalam lakaran pelan bandar dalam tahun 1925 ini

3. Hubungan Perkahwinan dengan Raja Arfah

Selain itu, perkahwinannya dengan Raja Arfah telah bergejolak menyebabkan ketegangan dengan bapa mertuanya, Sultan. Kemelut peribadi ini semakin menghakis pengaruh dan kewibawaan Kudin di Selangor. Raja Arfah, isteri Tunku Kudin, adalah seorang wanita Melayu tradisional yang berakar umbi dalam adat dan cara hidupnya. Walaupun usaha suaminya untuk memodenkan dan menyesuaikan diri dengan pengaruh Eropah, dia tetap menentang keras kehadiran orang Eropah. Malah, dia menyalahkan orang Inggeris kerana merosakkan suaminya dan menyebabkan dia menyimpang dari cara tradisional nenek moyang mereka.

Menurut Emily Innes, yang pernah berinteraksi dengan Raja Arfah, permaisuri ini merupakan seorang individu yang kuat semangat yang lebih konvensional Melayu Islam berbanding suami atau bapanya. Bagaimanapun, didikan dan pengasingannya dalam rumahtangga Melayu telah menyebabkan dia berfikiran sempit dan degil terhadap perubahan. Ini mengehadkan keupayaannya untuk menyesuaikan diri dengan perubahan keadaan dan pengaruh masa itu.

Tunku Kudin telah cuba untuk mendamaikan perbezaan mereka dengan membawa Raja Arfah melawat Kedah selepas perkahwinan mereka, tetapi Sultan enggan bersetuju. Kemudian, dia cuba untuk tinggal di Kedah, tetapi ia tidak berjaya dan dia kembali ke Kuala Langat apabila Tunku Kudin melepaskan jawatannya sebagai Yamtuan pada tahun 1878.

Walaupun tinggal bersama Tunku Kudin di rumah yang disediakan untuknya di Klang, Raja Arfah banyak mendiamkan diri dan enggan bergaul dengan isteri-isteri pembesar Eropah. Perasaan kuatnya terhadap budaya dan adat Melayu tradisional akhirnya membawa kepada hubungan yang bergelora dengan suaminya, yang sedang bergelut untuk mengimbangi identiti budayanya sendiri dengan pengaruh budaya Eropah. Di sebalik usaha Tunku Kudin untuk memodenkan dan menyesuaikan diri dengan cara Eropah, Raja Arfah tetap menentang perubahan. Perbezaan pasangan itu membawa kepada hubungan yang renggang.

Kedudukan Banglo Tunku Kudin di bahagian berbukit belakang Rembau Street di Klang

4. Hubungan dengan Keluarga Diraja Kedah

Pelbagai cara Keluarga Tunku Kudin mendapatkan pinjaman semasa memerlukan kewangan. Datuk Kudin juga telah mengikrarkan perhiasan emas sebagai jaminan untuk melarikan diri ke Bruas pada tahun 1836.  Ibu Tunku Kudin dilaporkan sakit sekitar tahun 1874. Bagaimanapun, diketahui bahawa Tunku Kudin telah membelanjakan harta ibunya yang dianggarkan berjumlah $60,000 untuk perang saudara Selangor.  Dalam usaha mendapatkan pinjaman semasa perang, ibu Tunku Kudin telah mencagarkan harta pusaka keluarga sebagai cagaran. 

Menurut memorandum Anson, ibu Kudin mungkin masih hidup pada tahun 1878, dan Tunku Kudin bergelut untuk membayar hutang kepadanya. Ini menyerlahkan masalah kewangan yang dihadapi oleh Tunku Kudin dan keluarganya, serta hubungannya dengan keluarga dan Sultan Kedah. Catatan jurnal Swettenham dari tahun 1875 mencadangkan bahawa Sultan Kedah sedang mempertimbangkan untuk menahan elaun Tunku Kudin sebanyak $10,000 sebagai cara membiayai pembayaran balik pinjaman ini dan mendapatkan semula harta pusaka. 

5. Kehidupan Selepas Bersara

Tunku Kudin, selepas melepaskan jawatannya sebagai Yamtuan pada tahun 1878. memperoleh 2,300 ekar di Sungei Rasau untuk mengairi padi dan, dalam semua perkara, kayu jati, di tebing utara sungai Klang tetapi sering tidak hadir di Selangor dan hampir tidak melakukan apa-apa untuk membangunkan ladangnya.  Sebahagian besarnya masih belum dibangunkan apabila ia dijual.  Pada tahun 1890 seorang Residen baru, W. E. Maxwell (1889-92), menegaskan bahawa sesuatu mesti dilakukan. Syed Zin pada masa ini telah meninggalkan Selangor tetapi Tunku Kudin merekrut penghulu, Sheikh Abdul Mohit, untuk menguruskan harta itu.

Selepas berpencen dalam tahun 1878, Tunku Kudin kembali ke Kedah dan terlibat pula dengan konflik takhta kerajaan Kedah. Abdul Hamid menyifatkan kedua-dua bapa saudaranya (Tunku Kudin dan Tunku Yusof) bertanggungjawab dalam menggugat kedudukan kewangan negeri sejak zaman pemerintahan ayahandanya, Sultan Ahmad Tajuddin (dipercayai memerintah pada 1854-1879), disebabkan sikap mereka yang suka berhutang. 

Masalah kedua-dua kerabat diraja ini berterusan sehinggalah pada zaman pemerintahan Sultan Abdul Hamid apabila mereka membuat tuntutan gaji yang tinggi pada saat pegawai lain dipotong gaji kerana masalah kewangan Kedah. Tambahan pula, abangnya, Sultan Ahmad Tajuddin, berang atas sebab campur tangannya dalam hal ehwal negeri Selangor dan Perang Saudara Selangor lalu membuang gelaran diraja Tunku Kudin serta mengharamkannya daripada pulang semula ke Kedah.  

Tunku Kudin yang berhasrat untuk pulang ke Kedah terpaksa mengubah rancangan apabila mendengar keputusan tersebut. Sebaliknya, beliau memilih untuk hidup di Pulau Pinang. Kedua-duanya (Tunku Kudin dan Tunku Yusof) enggan tinggal di Kedah sebaliknya menetap di Pulau Pinang. Tindakan ini termasuk usaha menfitnah pemerintah dilihat oleh sultan sebagai perbuatan derhaka dan tidak boleh diampunkan sepertimana yang tertera dalam fasal 4 Undang-Undang Kedah versi Ku Din Ku Meh (hukum adat yang ditentukan-hukum menderhaka kepada negeri). 

Beliau kembali untuk mencuba perniagaan di Selangor dengan kerjasama ketua kakitangan lamanya, Syed Zin, tetapi menyerah dan bersara. Untuk hidup dalam buangan, Tunku Kudin memutuskan untuk membina kediaman yang lebih kekal di Pulau Pinang. Tunku Kudin menjadi tokoh terkenal kerana perjalanan kereta petangnya. Dia terkenal dengan gaya hidup mewahnya, tetapi penglihatannya merosot, dan dia akhirnya menjadi buta. Tunku Kudin tinggal di sana dari sekitar tahun 1884 sehingga kematiannya pada tahun 1909. Akhirnya, seorang lagi Tunku Kudin (dari Segara Ninda) membeli Rumah Tunku Kudin pada tahun 1910 apabila ia digadaikan oleh Tunku Bahadur, anak kepada Tunku Kudin. 

Puing-puing tinggalan Rumah Tunku Kudin di Gelugor, Pulau Pinang yang telah dijual oleh anaknya dalam tahun 1910

B.  Syed Zin bin Mohamed Puteh Al-Habshi

1. Pengenalan

Syed Zin bin Mohamed Puteh al-Habshi, seorang Melayu Pulau Pinang berketurunan Arab, adalah abang kepada nakhoda Melayu kepada kapal layar Sultan Ahmad Tajuddin dan berkait rapat dengan Kudin sehingga awal 1880-an. Sering disebut dengan nama penuhnya, beliau adalah seorang tokoh terkemuka di Pulau Pinang pada akhir abad ke-19 dan awal abad ke-20. Nenek moyangnya adalah pendatang Arab yang menetap di Melaka dan kemudiannya berpindah ke Pulau Pinang, di mana mereka menjadi ahli masyarakat Melayu yang berpengaruh. 

Syed Zin bin Mohammed Puteh al-Habshi, ialah setiausaha Tengku Zia Uddin dan pernah menjadi ketua kakitangan kepada Tunku Kudin semasa Perang saudara Selangor (1867-73). Syed Zain yang merupakan orang kanan Tengku Kudin. Beliau telah memainkan peranan yang lebih penting daripada Raja Ismail atau adik - adiknya . Oleh itu Syed Zain telah diberikan pencen sebanyak $ 200 / - hingga akhir hayatnya. Terdapat teori bahawa kumpulan kongsi gelap Melayu Bendera Merah Putih terlibat dalam pemulihan dinasti diraja Kedah pada tahun 1842, tetapi tidak jelas sama ada ini benar. Kudin termasuk Syed Zin, yang dikelilingi orang Melayu Pulau Pinang, mempamerkan bendera merah putih di Klang, yang mungkin ada kaitan dengan kongsi gelap atau hanya kebetulan.

PERAYAAN DI KLANG PADA TAHUN 1876. "Hari Raya" Melayu, seharian kelihatan letih, tetapi juga menjangkakan "utama, bukan sahaja kerana penutupan itu diumumkan oleh pokok pisang, pokok palma, dan arbors berbunga yang menghiasi jalan-jalan, dan bangkai kerbau yang dipamerkan di kebanyakan rumah makan. Pada masa perlumbaan bot selesai, ia agak gelap, dan masa untuk bersiap sedia untuk jamuan makan malam yang diberikan oleh Residen bagi menghormati H.H. Tunku-Dia-Udin.Jalan dari Kubu, di mana Yang Teramat Mulia perlu lalui, diterangi, dan di kedua-dua belah anak tangga menuju ke Residensi telah ditempatkan Pengawal Polis. Ketika Yang Amat Mulia menaiki anak tangga, diiringi oleh Encik Syed Zin dan Ketua-Ketua Tanah Melayu dan Saudagar Cina, seluruh tempat itu diterangi dengan cahaya biru, yang memberikan rupa pemandangan cahaya bulan. Yang Teramat Mulia telah diterima oleh Residen dan Pegawai-pegawai lain, dan memasuki melewati Pengawal, yang menyerahkan senjata ketika dia mendekat. Makan malam, yang merupakan satu yang paling mewah, telah dilakukan dengan penuh keadilan, dan diikuti dengan pelbagai ucapan.

Selepas perang, Syed Zin adalah ketua Jabatan Kerja Raya, dan Ketua Keraninya ialah Thamboo Samy. Dia bertanggungjawab ke atas kerja-kerja awam kerajaan, jabatan ukur dan tanah. Dia mungkin mempunyai pengetahuan praktikal tentang pembinaan dan/atau ukur, tetapi tiada apa-apa yang menunjukkan bahawa dia mempunyai kelayakan profesional (Gullick 2004: 89). 

W. B. Douglas, yang menjadi Residen Selangor pada tahun 1876 pada mulanya tinggal 'di beberapa bilik lusuh di atas perkampungan'. Untuk menampung isteri dan keluarganya, menunggu di Australia untuk menyertainya, dia mula membina Residensi dalam gaya yang diubah suai di atas bukit yang menghadap ke kubu Klang. Dia meminta Syed Zin, yang ketika itu bertanggungjawab ke atas kerja-kerja awam, untuk 'membentangkan Kediaman baharu', kes separa profesional yang direkodkan pertama. reka bentuk. Kemudian dia menyebut 'tukang kayu meletakkan papan rumah saya' dan bumbungnya, yang mengambil masa seminggu. Apabila dia bergerak di 'bahagian bawah rumah, yang [ditunjang] pada tiang, [terutama] terbuka, dan [digunakan] untuk bilik biliard, gereja, ruang rehat, bilik minum petang dan penonton bilik'. Tingkat atasnya mempunyai enam bilik tidur dengan beranda dan lima bilik mandi.

Pengurusan Jabatan Kerja Raya (JKR) lulus dari Syed Zin kepada juruukur Australia, D. D. Daly, tanpa banyak peningkatan dalam prestasi. Apabila Daly dipecat pada tahun 1882 satu siasatan rasmi ditemui bahawa dalam JKR Selangor 'benar-benar tiada struktur organisasi sama sekali. Encik Daly berkhidmat sebagai Majistret pada masa ini.

Kemudian apabila Tunku Kudin bersara dari Selangor, Syed Zin terus menguruskan hal ehwalnya. Beliau juga adalah Pengurus Kebun-kebun Tunku Kudin  Pada akhir 1870-an dan 1880-an, terdapat juga orang Melayu yang menerima pinjaman untuk penanaman kopi dan tanaman lain termasuk Syed Zin, yang pernah menjadi leftenan utama Tengku Kudin, dan Haji Mohamed Tahir di Selangor.   

2.  Kehidupan Selepas Bersara

Selepas bersara, Syed Zin adalah ahli perniagaan dan pemilik tanah terkemuka di Selangor pada akhir abad ke-19. Dokumen berkaitan beliau mendedahkan pelbagai usaha perniagaan, termasuk permohonan untuk bidang tanah, cadangan penanaman gambir dan lada di Klang. Syed Zin merupakan seorang usahawan prolifik yang menceburi pelbagai bidang perniagaan dan permohonan tanah sepanjang kerjayanya. Beliau memohon beberapa bidang tanah antaranya 2000 ekar di Sungai Rasau, 100 ekar pokok Bakau, dan 500 ekar di Sijangkang, Sungai Langat. Beliau juga mencadangkan pelbagai usaha perniagaan, seperti menanam gambir dan lada di Klang.   

Syed Zin dan Raja Muda mempunyai kepentingan dalam ladang lada, gambir dan tebu, dan berminat dalam peraturan buruh dan duti eksport dari sudut pandangan majikan dan pengeluar. Pernah dalam satu mesyuarat Majlis Negeri Selangor pada 14 Jun 1884 di Jugra, Syed Zin mencadangkan supaya satu klausa ditambah kepada arahan kepada penghulu kerajaan yang menjadikan mereka berkewajipan untuk memastikan anak-anak mukim mereka sentiasa menghadiri kebun mereka. Ironinya,Dia memperoleh ladang di sekitar Klang, tetapi tidak banyak melakukannya.

Encik Syed Zin, bekas pegawai Kerajaan Selangor, pada tahun 1883 membuka blok tanah seluas 6,000 ekar di Klang untuk penanaman padi dan sagu. Ini menandakan permulaan usaha pertaniannya di kawasan itu. Menjelang tahun 1886, Encik Syed Zin telah mengembangkan aktiviti pertaniannya termasuk penanaman lada dan gambir di Klang. Usaha beliau tertumpu pada pembangunan tanah dan menjadikannya produktif. Kira-kira 350 ekar tanah telah dibersihkan dan ditanam dengan sagu dan padi, menunjukkan bahawa Encik Syed Zin telah mencapai kemajuan yang ketara dalam usaha pertaniannya. Walau bagaimanapun, usahanya akhirnya tidak berjaya, dan dia terpaksa menjual tanah itu pada tahun 1889 untuk memenuhi pinjaman kerajaan. Tanah itu dibeli oleh individu Cina Lim Swee Keng dan Ong Chee Siew dengan harga $6,000. Malangnya, tanah itu kemudiannya digambarkan sebagai sebidang hutan sekunder dengan pokok sagu yang bergelut untuk terus hidup, menunjukkan bahawa usaha Encik Syed Zin akhirnya tidak berjaya.

Ladang Tremellye, terletak di jalan Langat di Klang, adalah konsesi di bawah Peraturan Gambier dan Lada. Ia meliputi kawasan seluas 516 ekar tanah bukit terpilih dan pada asalnya telah diberikan kepada "Gambier and Pepper Company, Limited" di bawah pengurusan Encik Syed Zin. Syarikat itu menanam gambir seluas 350 ekar, tetapi kerana salah urus, ladang itu gagal. Ladang itu kemudiannya dijual dan dibeli oleh syarikat ini mulai  tahun 1891.

Yang ketara ialah kegagalan Syarikat Sagu dan Padi Selangor. Syarikat itu diuruskan oleh bekas pegawai kerajaan Selangor, Syed Zin dalam watak "Ali" dan dua orang Cina, Yap Shak dan Teck Yong dalam watak "Baba". Syarikat mengambil 6,000 ekar pada tahun 1883 tetapi  sebenarnya telah membersihkan dan menanam hanya kira-kira 350 ekar (Selangor Lands Dept. AR 1883; SSS 693/84; 1501/84; 21024; /86; Selangor AR 1890, 1365).

Satu lagi perusahaan yang berjaya secara ringkas ialah Dato Dagang yang mempunyai areca dan ladang padi seluas 600 ekar diusahakan dengan buruh Jawa (Selangor AR 1886, 568). Menjelang tahun 1888 penanaman padi menunjukkan kejatuhan yang serius di Klang, seperti di tempat lain di Selangor, kerana wang tunai boleh diperolehi dengan lebih mudah daripada aktiviti lain daripada menanam padi (Selangor AR 1888, 1050).

Di sebalik kegagalan-kegagalan tersebut, urusniaga kewangan Syed Zin adalah meluas, dengan pinjaman daripada pelbagai sumber, termasuk Tunku Kudin dan individu lain. Beliau menerima pinjaman untuk membiayai usaha perniagaannya, termasuk pinjaman $2000 pada kadar faedah 10% daripada Tunku Kudin pada tahun 1883. Beliau juga memohon pinjaman untuk menyambung kerja di Istana dan lesen menangkap ikan di Jeram dan mendapatkan monopoli ke atas perdagangan kayu api.

Surat-menyurat Syed Zin dengan pegawai kerajaan dan pentadbir kolonial adalah satu lagi aspek penting dalam hidupnya. Beliau berhubung surat dengan Tunku Kudin, Residen British Selangor, Pemungut dan Majistret Klang, dan pegawai dan ahli perniagaan lain. Beberapa peristiwa dan transaksi penting yang melibatkan Syed Zin termasuk penjualan hotelnya di Klang pada tahun 1888, permohonannya untuk gadai janji ke atas hartanya pada tahun 1887, dan permintaannya untuk mendapatkan pinjaman untuk lesen menangkap ikan di Jeram pada tahun 1885.

Selain urusan perniagaannya, transaksi kewangan Syed Zin didokumenkan dengan baik. Beliau menerima pinjaman daripada Tunku Kudin dan sumber lain, termasuk pinjaman $2000 dengan faedah 10% dan pinjaman $3000 untuk menyambung kerja di Istana. Urusniaga kewangan ini menunjukkan modal besar yang diperlukan untuk usaha perniagaannya.

Sekitar tahun 1890 Syed Zin pada masa ini telah meninggalkan Selangor dan kembali ke Pulau Pinang. Sebagai seorang peniaga dan ahli perniagaan yang berjaya, Syed Zin bin Mohamed al-Habshi memiliki beberapa hartanah dan perniagaan di Pulau Pinang 

Di samping usaha perniagaan dan kedermawanannya, Syed Zin bin Mohamed al-Habshi terlibat dalam pembangunan institusi dan pertubuhan Islam di Pulau Pinang. Legasi beliau masih disambut sehingga kini di Pulau Pinang, khususnya dalam kalangan masyarakat Melayu. Sumbangan beliau kepada sejarah dan budaya bandar ini dikenang dan dihormati melalui pelbagai acara, pameran dan penerbitan. Beliau juga terkenal dengan aktiviti dermawannya, menyokong pelbagai tujuan seperti pendidikan dan seni. Sumbangan beliau kepada masyarakat luas, dan beliau memainkan peranan penting dalam menggalakkan pertukaran budaya dan persefahaman antara masyarakat Arab dan Melayu.

Syed Zin masih menganggotai Majlis Negeri dalam tahun 1886

1/2 Surat Pajakan Tanah Bandar oleh Syed Zin dalam tahun 1884
untuk dibina sebuah hotel di atasnya

2/2 Surat Pajakan Tanah Bandar oleh Syed Zin dalam tahun 1884
untuk dibina sebuah hotel di atasnya

Pelan Lantai Hotel yang dimiliki oleh Syed Zin di Klang dalam tahun 1889
 dalam proses jualan kepada kerajaan Selangor

1/2  Surat Penyewaan Tanah Pertanian oleh Syed Zin di dalam bandar Klang
pada tahun 1889

2/2  Surat Penyewaan Tanah Pertanian oleh Syed Zin di dalam bandar Klang
pada tahun 1889

Lokasi Tanah Pertanian oleh Syed Zin di dalam bandar Klang pada tahun 1889


Kesimpulan

Tunku Kudin telah membuat beberapa sumbangan penting semasa menjadi Yamtuan Selangor. Salah satu peranannya yang paling penting ialah semasa Perang Klang (1867-1874), konflik ke atas kawalan kawasan yang kaya dengan bijih timah di Lembah Klang. Usaha ketenteraan dan strategik beliau membantu menstabilkan wilayah dan mengukuhkan kuasa Sultan Abdul Samad Selangor.

Di samping usaha ketenteraannya, Tunku Kudin juga mengusahakan usaha pemodenan, memperkenalkan pelbagai pembaharuan pentadbiran dan penambahbaikan kepada infrastruktur. Ini termasuk menaik taraf jalan dan bangunan awam, yang menyumbang kepada pembangunan Selangor. Tunku Kudin telah berjaya menguasai Klang; memaju dan membangunkan Klang sehingga dikagumi oleh pihak Inggeris. Usaha beliau dalam bidang ini membantu meletakkan asas bagi pertumbuhan dan kemakmuran masa depan negeri.

Kemahiran diplomatik Tunku Kudin juga memainkan peranan penting dalam mengemudi landskap politik yang kompleks pada masa itu. Perkahwinan baginda dengan Raja Arfah, puteri Sultan Abdul Samad, mengukuhkan pakatan politik dan membantu mendapatkan kedudukan baginda di Selangor.

Akhirnya, gaya hidup Tunku Kudin memberi kesan yang berkekalan terhadap norma budaya dan sosial Melayu. Campuran pengaruh Melayu tradisional dan Eropah beliau memberi impak yang besar terhadap norma budaya dan sosial golongan bangsawan Melayu dalam tempoh tersebut. Pengaruhnya masih dapat dilihat sehingga kini, dan beliau dikenang sebagai tokoh penting dalam sejarah Selangor.

Syed Zin bin Mohamed al-Habshi adalah seorang tokoh terkemuka di Pulau Pinang, Malaysia, pada akhir abad ke-19 dan awal abad ke-20. Kehidupannya didokumentasikan dalam biografi yang merangkumi pelbagai aspek kehidupannya, termasuk usaha perniagaannya, hubungan peribadi, dan sumbangannya kepada masyarakat.

Salah satu perkara penting yang disebut di sini ialah hubungan rapat Syed Zin dengan Tunku Kudin, seorang tokoh diraja di Selangor. Beliau terlibat dalam urusan istana diraja dan memainkan peranan penting dalam masyarakat Melayu. Sebagai kontraktor dan ahli perniagaan, Syed Zin melabur dalam pelbagai projek. Syed Zin juga merupakan seorang tokoh terkemuka dalam masyarakat Melayu, berkhidmat sebagai ketua dan penasihat kepada pelbagai pertubuhan. Beliau terlibat dalam beberapa bidang perniagaan termasuk penubuhan hotel. Selain itu, Syed Zin terkenal dengan aktiviti dermawannya, menyokong pelbagai tujuan dan institusi di Pulau Pinang. Biografi itu juga menonjolkan peranan Syed Zin dalam mempromosikan pertukaran budaya dan persefahaman antara masyarakat Melayu dan Arab. Kehidupan dan pencapaian Syed Zin, mempamerkan sumbangan pentingnya kepada masyarakat dan statusnya sebagai seorang tokoh terkemuka di Selangor dan Pulau Pinang pada akhir abad ke-19 dan awal abad ke-20. Semoga Allah SWT mengampuni kekhilafan mereka yang telah pergi mendahului kita. Wallahualam.


TARIKH

PERKARA

HURAIAN

10/05/1875

 

TUNTUTAN RE RAJA BOT $5,500 UNTUK NILAI TIN DIHANTAR KE KERAJAAN SELANGOR

 Deskripsi : TUNTUTAN RAJA BOT DARI LUKUT KEPADA TUNKU KUDIN SEBANYAK $5,500 IAITU NILAI TIMAH YANG DIPINJAMKAN SEMASA PERANG DI KLANG, 

SURAT. BAHASA INGGERIS. IRWING, J; PEJABAT SETIAUSAHA NEGERI ANAK ANAK; RAJA MAHDIE, RAJA YAIJAH [YAHYA], RAJA MOHAMAT

 

24/08/1875

 

MAKLUM CADANGAN LAWATANNYA KE KLANG SEBALIKNYA DARI PERAK

Deskripsi : KEDATANGAN GABENOR KE SELANGOR (KLANG) UNTUK BERTEMU DAN BERBINCANG DENGAN TUNKU KUDIN. 

SURAT. BAHASA INGGERIS. IRWING, C.J; PEJABAT SETIAUSAHA KOLONIAL; SINGAPURA.

 

04/06/1876

 

PERMOHONAN PEMAJAKAN 10000 EKAR TANAH SELAMA 99 TAHUN UNTUK TUJUAN PENANAMAN TEBU, BUAH PALA DAN TANAMAN LAIN

DARI C.C.F.J. HIRSCHMAN, LANGKAT, SUMATERA SURAT. BAHASA INGGERIS. TUNKU DIA UDIN (DZIAUDDIN)

14/08/1876

 

RE: TEMUDUGA BERSAMA TUNKU UNTUK PERUBAHAN MOD KUMPULAN HASIL SEKARANG DI DAERAH PERLOMBONGAN. 

Deskripsi : PERMOHONAN RESIDEN SELANGOR KE KEDAH UNTUK MENEMUI TUNKU KUDIN BAGI MEMBINCANGKAN PERUBAHAN CARA KUTIPAN CUKAI TIMAH DI DAERAH SELANGOR.

SURAT. BAHASA INGGERIS. SWETTENHAM, FRANK; PEJABAT SETIAUSAHA PENJAJAH.

 

19/05/1877

 

: LAPORAN KEDUDUKAN TUNKU KOODINS BERHUBUNGAN DENGAN PEMIUTANG NEGERI SELANGOR 

Deskripsi : PENJELASAN BERKENAAN KEDUDUKAN SERTA HUBUNGAN TUNKU KUDIN DENGAN PIHAK PEMBERI HUTANG DI SELANGOR 

SURAT BAHASA INGGERIS PEJABAT SETIAUSAHA PENJAJAH,SINGAPURA

19/12/1877

 

MENGHANTAR SALINAN SURAT NAIB SELANGOR MEMOHON SAMBUNGAN CUTI 3 BULAN YANG DISYORKAN. 

Deskripsi : PERMOHONAN UNTUK MENAMBAH CUTI SELAMA 3 BULAN OLEH TUNKU KUDIN YANG MENDAPAT SOKONGAN SULTAN. 

SURAT MENYURAT BAHASA INGGERIS DOUGLAS, J.; PEJABAT SETIAUSAHA KOLONIAL, SINGAPURA

 

10/01/1878

 

MENJELASKAN BAHAWA BELIAU TIDAK DAPAT DIPERSALAHKAN BAGI KETUA-KETUA ANALI TERTENTU MENINGGALKAN NEGARA 

Deskripsi : PENAFIAN DAKWAAN BAHAWA RESIDEN SELANGOR BERTANGGUNGJAWAB TERHADAP TINDAKAN BEBERAPA PEMBESAR NEGERI YANG BERSARA DAN MENINGGALKAN NEGERI SELANGOR. 

SURAT BAHASA INGGERIS DATUK DAGANG; SWETTENHAM, FRANK; DAVIDSON; RAJA ISMAIL; TUNKU KUDIN; SYEIKH MOHAMED TAIB; RAJA MAHADI; SHEIKH NGAH TAIB

 

06/08/1879

 

 LAPORAN BAHAWA H.H.TUNKU DIA UDIN, PEMANGKU SULTAN KEDAH BERHASRAT MELAWAT NEGERI 

Deskripsi : LAPORAN MENGENAI TUNKU KUDIN UNTUK MELAWAT RASMI KE SELANGOR

SURAT BAHASA INGGERIS TUNKU DZIAUDDIN, PEMANGKU RAJA KEDAH; PEJABAT RESIDEN BRITISH, KLANG, JUGRA; SULTAN ABDUL SAMAT; PYAH PEKHET

 

01/01/1883

 

PINJAMAN $2000 PADA 10 PERATUS FAEDAH KEPADA SYED ZIN

Deskripsi : MEMOHON PINJAMAN WANG $2000 UNTUK SYED ZIN DENGAN KADAR 10% DAN DIJAMIN OLEH TUNKU KUDIN.

SURAT; MINIT B/MELAYU (TULISAN JAWI); B/INGGERIS TENGKU DZIA UDDIN BIN TENGKU ZAINAL RASHID, SYED ZIN; SWETTENHAM, F.A.; HAWLEY, J.E.

 

01/01/1883

 

PERHATIAN TERIMA KASIH YANG DITUNJUKKAN KEPADANYA. 

Deskripsi : KEDATANGAN TUNKU KUDIN KE BEBERAPA DAERAH SELANGOR DISAMBUT OLEH PEGAWAI-PEGAWAI BRITISH DAN MENGUCAPKAN TERIMA KASIH KEPADA RESIDEN BRITISH; 

SURAT; B/MELAYU (JAWI) SWETTENHAM, F.A.; TURNEY, C.H.A.; PERKS, ARTHUR J.; CAMPBELL; JUGRA, SELANGOR.

 

26/09/1883

 

MEMAKLUMKAN BAHAWA H.H.TUNKU KUDIN SECARA PERIBADI BERNIAT UNTUK MENGAMBIL TANAH YANG DIPOHON OLEH BELIAU. 

Deskripsi : PEMBERITAHUAN MENGENAI MINAT TENGKU KUDIN TERHADAP TANAH YANG DIPOHONNYA SENDIRI 

SURAT BAHASA INGGERIS PERKS, ARTHUR; TUNKU KUDIN; RESIDEN BRITISH SELANGOR; KOLEKTOR KLANG

 

26/09/1883

1. KEDATANGAN H.H.TUNKU KUDIN DARI PULAU PINANG. 2. H.H. TELAH MEMINTA `ABDUL SAMAT' DILETAKKAN UNTUK LANGAT.

Deskripsi : KETIBAAN TUNKU KUDIN DARI PULAU PINANG MENAIKI KAPAL `S.S.SPANISH'; KAPAL `ABDUL SAMAT' AKAN DILETAKKAN DI BAWAH PENGAWALAN BELIAU DI LANGAT 

SURAT BAHASA INGGERIS PERKS, ARTHUR; TUNKU KUDIN; KOLEKTOR KLANG; RESIDEN BRITISH SELANGOR

 

06/11/1883

 

H. H TUNKU KUDIN DAN ENCIK. SYED ZIN BERSAMA-SAMA MEMOHON KE SELURUH PULAU DI PINTU MASUK SELAT KLANG YANG DIKENALI PULAU LUMUT. 

Deskripsi : PERMOHONAN TUNKU KUDIN DAN SYED ZIN BAGI MENDAPATKAN PULAU LUMUT UNTUK MENGUSAHAKAN HUTAN KAYU BAHAN BAGI EKSPOT KE P. PINANG 

SURAT BAHASA INGGERIS TUNKU KUDIN; SYED ZIN; PERKS, ARTHUR J; RODGER, J.P


RUJUKAN:

Sila klik pada pautan di bawah bagi membaca dan menganalisis dokumen-dokumen daripada Arkib Negara Malaysia:

Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
6 NOV 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002694W
Hit
:
154
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
26 SEP 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002593W
Hit
:
139
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
24 JUN 1884
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003383W
Hit
:
123
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
1 DEC 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002747W
Hit
:
117
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
16 JUN 1876
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000156W
Hit
:
88
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
8 OCT 1888
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0012533W
Hit
:
80
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
19 JUL 1879
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000961W
Hit
:
77
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
2 JUL 1884
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003393W
Hit
:
74
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
24 JUN 1876
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000168W
Hit
:
68
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
9 AUG 1876
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000226W
Hit
:
65
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
8 OCT 1888
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0012529W
Hit
:
57
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
8 DEC 1874
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000095W
Hit
:
56
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
20 JUL 1885
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0004120W
Hit
:
52
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
16 MAR 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000377W
Hit
:
50
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
PERSEKUTUAN - JABATAN
Sumber
:
Tarikh
:
18 JAN 1900
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0582261W
Hit
:
50
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
10 JUN 1881
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0001403W
Hit
:
49
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
3 JUL 1882
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0001902W
Hit
:
49
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
28 JUL 1885
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0004400W
Hit
:
49
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
1 JAN 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002096W
Hit
:
46
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
14 AUG 1886
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0006006W
Hit
:
42
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
15 DEC 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002652W
Hit
:
41
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
6 DEC 1880
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0001206W
Hit
:
39
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
2 DEC 1887
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0009584W
Hit
:
38
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
4 JUN 1876
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000135W
Hit
:
36
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
17 OCT 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003637W
Hit
:
35
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
17 JUL 1884
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003435W
Hit
:
33
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
19 JAN 1886
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0004905W
Hit
:
32
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
15 JUN 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000456W
Hit
:
31
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
20 AUG 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002503W
Hit
:
31
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
15 FEB 1885
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003976W
Hit
:
31
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
8 APR 1884
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003175W
Hit
:
31
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
25 JUL 1884
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003411W
Hit
:
31
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
18 DEC 1875
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000085W
Hit
:
30
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
3 FEB 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002075W
Hit
:
30
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
19 JAN 1886
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0004906W
Hit
:
30
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
4 AUG 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000498W
Hit
:
29
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
30 SEP 1885
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0004524W
Hit
:
28
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
16 AUG 1880
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0001139W
Hit
:
26
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
10 AUG 1876
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000217W
Hit
:
25
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
7 SEP 1884
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003602W
Hit
:
25
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
5 JAN 1885
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003879W
Hit
:
25
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
23 OCT 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002655W
Hit
:
24
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
13 JUL 1876
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000193W
Hit
:
23
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
9 OCT 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002620W
Hit
:
23
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
1 JAN 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002166W
Hit
:
23
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
28 SEP 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002700W
Hit
:
23
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
19 DEC 1885
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0004739W
Hit
:
23
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
30 NOV 1887
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0009605W
Hit
:
23
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
16 AUG 1875
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000055W
Hit
:
22
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
11 APR 1884
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003004W
Hit
:
22
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT


Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
26 JUN 1884
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003378W
Hit
:
22
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
1 JUN 1885
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0004257W
Hit
:
22
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
28 DEC 1885
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0004741W
Hit
:
22
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
14 JAN 1885
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003936W
Hit
:
22
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
26 APR 1884
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003225W
Hit
:
21
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
31 MAY 1886
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0005441W
Hit
:
21
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
15 OCT 1888
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0012713W
Hit
:
21
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
29 JUN 1889
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0015743W
Hit
:
21
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
8 APR 1884
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003167W
Hit
:
21
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
6 OCT 1888
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0012571W
Hit
:
21
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
17 SEP 1888
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0012397W
Hit
:
20
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
4 MAR 1890
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0019416W
Hit
:
20
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
13 AUG 1875
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000053W
Hit
:
19
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
2 FEB 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002097W
Hit
:
19
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
14 MAY 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002316W
Hit
:
19
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
16 APR 1885
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0004138W
Hit
:
19
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
21 FEB 1885
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0004017W
Hit
:
19
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
20 JUL 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002705W
Hit
:
18
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
3 OCT 1885
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0004528W
Hit
:
17
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
29 JUN 1887
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0008351W
Hit
:
17
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
11 APR 1889
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0014872W
Hit
:
17
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
PERSEKUTUAN - JABATAN
Sumber
:
Tarikh
:
27 NOV 1899
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0582247W
Hit
:
17
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
5 APR 1884
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003149W
Hit
:
14
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
BADAN BERKANUN PERSEKUTUAN
Sumber
:
Tarikh
:
31 DEC 1880
Jenis Rekod
:
IMEJ
No Penerimaan
:
2001/0026120W
Hit
:
547
Subjek
:
TOKOH  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
28 DEC 1881
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0001645W
Hit
:
471
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
19 DEC 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000592W
Hit
:
243
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
6 NOV 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002694W
Hit
:
154
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
1 JAN 1880
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0001066W
Hit
:
143
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
26 SEP 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002593W
Hit
:
139
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
25 JUL 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000490W
Hit
:
123
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
25 MAR 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000384W
Hit
:
111
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
1 JUN 1881
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0001386W
Hit
:
110
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
30 APR 1875
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000024W
Hit
:
105
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
16 JUN 1876
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000156W
Hit
:
88
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
19 APR 1881
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0001353W
Hit
:
86
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
14 MAR 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000371W
Hit
:
84
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
10 JAN 1878
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000671W
Hit
:
79
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
8 JUL 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000480W
Hit
:
77
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
19 JUL 1879
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000961W
Hit
:
77
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
22 MAY 1878
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000659W
Hit
:
77
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
14 AUG 1876
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000224W
Hit
:
76
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
7 APR 1875
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000089W
Hit
:
73
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
10 MAY 1875
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000028W
Hit
:
73
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
19 MAR 1891
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0023794W
Hit
:
65
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
31 DEC 1840
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000025W
Hit
:
64
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
13 MAY 1881
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0001357W
Hit
:
64
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
6 AUG 1879
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000970W
Hit
:
62
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
16 AUG 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002490W
Hit
:
61
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
28 MAY 1875
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000034W
Hit
:
59
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
5 MAR 1884
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003053W
Hit
:
58
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
8 DEC 1874
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000095W
Hit
:
56
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
24 JUN 1884
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003359W
Hit
:
55
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
19 MAY 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000427W
Hit
:
55
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
1 JAN 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002306W
Hit
:
53
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
23 SEP 1884
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003665W
Hit
:
53
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
11 JUL 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000485W
Hit
:
51
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
10 JUN 1881
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0001403W
Hit
:
49
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
12 JUL 1884
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003327W
Hit
:
48
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
24 MAR 1891
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0023951W
Hit
:
47
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
25 OCT 1875
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000077W
Hit
:
46
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
26 APR 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000408W
Hit
:
46
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
26 SEP 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002592W
Hit
:
46
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
10 APR 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000401W
Hit
:
46
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
24 AUG 1875
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000062W
Hit
:
45
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
14 APR 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000395W
Hit
:
45
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
13 MAR 1878
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000628W
Hit
:
45
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
26 SEP 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002591W
Hit
:
45
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
6 JUN 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000445W
Hit
:
41
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
11 JUL 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000482W
Hit
:
40
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
16 APR 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002270W
Hit
:
40
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
21 APR 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000405W
Hit
:
40
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
1 JUL 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000468W
Hit
:
39
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
6 DEC 1880
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0001206W
Hit
:
39
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT


Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
18 JAN 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003702W
Hit
:
38
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
15 SEP 1876
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000261W
Hit
:
35
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
17 OCT 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003637W
Hit
:
35
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
7 JUL 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000476W
Hit
:
33
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
19 FEB 1884
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003010W
Hit
:
32
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
20 AUG 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002503W
Hit
:
31
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
24 JUN 1884
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003360W
Hit
:
29
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
19 DEC 1884
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003851W
Hit
:
28
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
15 MAR 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000454W
Hit
:
26
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
28 MAY 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000443W
Hit
:
26
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
10 DEC 1878
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000843W
Hit
:
25
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
1 JAN 1878
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000642W
Hit
:
23
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
1 JAN 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002166W
Hit
:
23
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
25 JUN 1884
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0003380W
Hit
:
22
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
11 JAN 1878
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000600W
Hit
:
20
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
20 MAR 1881
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0001344W
Hit
:
20
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
18 JUN 1877
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000457W
Hit
:
18
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
4 MAY 1883
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0002288W
Hit
:
13
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT
Tajuk
:
Kategori
:
ARKIB AWAM
Subkategori
:
NEGERI
Sumber
:
Tarikh
:
14 AUG 1876
Jenis Rekod
:
DOKUMEN
No Penerimaan
:
1957/0000224W
Hit
:
0
Subjek
:
DOKUMEN  
Lokasi
:
IBU PEJABAT

Gunung Angsi: Renungan di Stesen Bukit Yang Dilupakan

Gunung Angsi merupakan salah satu gunung yang terkenal di kalangan masyarakat tempatan. Terletak di Tanjung Ipoh, dalam daerah Kuala Pilah, ...